JAWA MODEL 353

KRÓTKA HISTORIA FIRMY JAWA

Franciszek Janecek swoją drogę ku technice zaczynał na studiach mechanicznych w Pradze, później w Berlinie. Jako młody inżynier w wieku 23 lat wyjechał do Holandii, gdzie uczestniczył w budowie wytwórni maszyn elektrycznych, 

gdzie później pracował. Tam uzyskał, tak przydatne, doświadczenia kierownicze, które pogłębiał nadal po powrocie do Czech. W 1906 roku inż. Janecek sprzedał w Niemczech opatentowane przez siebie udoskonalenie lampy łukowej. Za pieniądze uzyskane z tytułu sprzedaży praw patentowych postanowił nadal podnosić swoje kwalifikacje. W tym celu zrezygnował ze stanowiska kierowniczego fabryce Českomorawská Kolben - Daněk i opuściwszy Czechy odbywał staż w renomowanych europejskich fabrykach.

Zdobytą wiedzę i doświadczenie wykorzystał we własnym przedsiębiorstwie, które założył mając lat 31. Janeček nie od razu zajął się motoryzacją. W swoim laboratorium pracował nad wynalazkami z dziedziny fonografii, fotografii i optyki. Kierowana przez niego firma zajmowała się w czasie pierwszej wojny światowej, tak potrzebną wówczas produkcją zbrojeniową. Po zakończeniu działań wojennych zamówienia wojskowe malały, a po ich radykalnym ograniczeniu w końcu lat dwudziestych, firma "Zbrojovka Ing. F. Janeček, Praha-Nusle II" zmuszona została do przestawienia się na inny profil produkcji. Analiza rynku i własnych możliwości wytwórczych spowodowała, że wybór padł na produkcję motocykli. Rynek motocyklowy był chłonny, a rodzima produkcja ograniczała się do kilku wytwórni, z których najbardziej znane: "Premier Fahrrad & Maschinenfabriks AG", "Továrna na stroje, Breitfeld-Daněk" i "Albin Leibisch, Čechie", produkowały motocykle w ilościach nie wystarczających.

Decydując się na produkcję motocykli, Janeček nie opracował własnego prototypu z dwóch powodów, po pierwsze uważał, że firma i on sam nie ma doświadczenia w konstruowaniu jednośladów, po drugie produkcję chciano uruchomić w jak najkrótszym czasie. Od 1927 roku praska "Zbrojovka" bacznie obserwowała rynek motocyklowy, aby wybrać odpowiedni model do produkcji licencyjnej. Do końca 1928 roku otrzymano ofertę na motocykl Schliha (Schliha - berlińska wytwórnia produkująca dwusuwowe motocykle o pojemności od 129 cm3 do 596 cm3, cechą charakterystyczną tych konstrukcji było zastosowanie zaworu dolotowego w głowicy silnika). Swoją ofertę, obejmującą kilka modeli motocykli, złożył także austriacki Puch, który stosował już nowoczesne silniki z dzielonym cylindrem i dwoma tłokami, konstrukcji Giovanniego Marcelino.

Janecek wybrał opcję trzecią: w końcu 1929 roku podpisał umowę licencyjną ze znanym niemieckim "wędrowcem" (Wanderer). Tak to powstały podwaliny firmy Janecka i Wanderera. Nazwę, jak nietrudno się domyślić, utworzono z pierwszych dwu liter obydwu udziałowców: JAWA.
Praska "Zbrojovka" została rozbudowana i powiększona o odlewnię metali lekkich, zlokalizowaną w Tyńcu nad Sazawą. Tak przygotowaną do nowej roli wytwórnię opuścił w 1929 roku pierwszy motocykl marki Jawa (Janeček i Wanderer), popularnie nazywany "rumpal" (ręczny kołowrót, np. przy studni) Jawa 500 OHV


Rumpal wzorowany był na wprowadzonym do sprzedaży w 1928 roku modelu Wanderera o niezwykłej konstrukcji. Silnik tego pojazdu był jednocylindrowym czterosuwem o pojemności 498 cm3 i rozrządzie OHV. Napęd przekazywany był przez trzybiegową skrzynię zespoloną z silnikiem, na wałek napędzający tylne koło za pośrednictwem przekładni. Rama motocykla wykonana została z wytłoczek stalowych, a do zawieszenia przedniego koła wykorzystano płaski resor ćwierćeliptyczny. 

Była to konstrukcja nowoczesna, lecz niedopracowana i wykonana niestarannie. Kilka sprzedanych egzemplarzy zwrócono do wytwórni na skutek powtarzających się defektów związanych z pękaniem przednich widelców i zacieraniem łożysk. Powtarzające się reklamacje psuły dobre imię firmy Wanderer, która słynęła dotychczas z wysokiej jakości wytwarzanych pojazdów. Ponad to koszty związane z przygotowaniem produkcji okazały się tak wysokie, że wytwórni zagroziło widmo bankructwa. Pechowy model postanowiono sprzedać wraz z dokumentacją i częścią oprzyrządowania.
W porównaniu do swojego pierwowzoru, Jawa 500 OHV posiadała istotne zmiany konstrukcyjne, takie jak prosty i tani w produkcji przedni widelec tłoczony z blachy oraz zbiornik paliwa o nowym kształcie.

Pierwszym Jawom nadano barwy będące w późniejszych latach wizytówką wytwórni, był to kolor czerwony na całej lakierowanej powierzchni, uzupełniony żółtymi dodatkami. Motocykl miał dużą moc (13,2 kW) i dobre osiągi (110 km/h solo, 100 km/h z wózkiem bocznym), do 1932 roku wyprodukowano jednak tylko nieco ponad 1000 egzemplarzy, a produkcję zakończono ze względu na wysokie koszty wytwarzania. Podjęta w porę, zaskakująca decyzja zakończenia produkcji pierwszego i w dodatku udanego modelu motocykla, po zaledwie trzech latach produkcji, uratowała firmę przed upadkiem.


Następne lata nie zachęcały niestety zbytnio do rozwoju. Z uwagi na trwający wówczas kryzys gospodarczy zainteresowanie odbiorców przeniosło się na tanie motocykle małej pojemności, których produkcję niebawem rozpoczęto. Były to lekkie motocykle napędzane silnikiem Villiers o pojemności 175 cm3 (później 250 cm3). - rynkowy "strzał w dziesiątkę". Bez wątpienia było to posunięcie zapewniające młodej czechosłowackiej wytwórni doskonały start. 

Współpraca z firmą Villiers była zasługą konstruktora i zawodnika brytyjskiego G. W. Patchetta, zatrudnionego w Jawie od 1931 do 1938 roku. Dzięki tym kontaktom Jawa otrzymała gotowe silniki i dokumentację techniczną, na podstawie której opracowano własną rodzinę dwusuwowych jednostek napędowych dla nowych pojazdów. Rozwijając produkcję silników dwusuwowych, nie zaniechano myśli o wytwarzaniu motocykla czterosuwowego. Prowadzone cały czas, prace konstrukcyjne i trwające dwa lata testy zakończone zostały w 1934 roku, wprowadzeniem do produkcji Jawy 350 SV. Ten lekki i ekonomiczny motocykl nadawał się także do współpracy z wózkiem bocznym. Konstrukcja okazała się tak udana, że na przełomie 1935 i 1936 roku wprowadzono nowy model, różniący się od poprzedniego głównie rozrządem górnozaworowym OHV. Jawa 350 OHV pozostawała w produkcji do 1946 roku.

Takie były początki. Później wydarzenia następowały jedne po drugich, a znak czeskiego konstruktora sygnował ciekawe motocykle, z dwusuwowymi jednostkami czterosuwowymi jednostkami napędowymi o rozrządzie OHV i OHC, sportowe, wyczynowe, żużlowe. Cała ciekawa i wyrafinowana produkcja doprowadziła do tego, że Jawa stała się w 1933 roku najpopularniejszym producentem motocykli w Czechosłowacji. Mając na względzie fakt, iż Czechosłowacja była jednym z bardziej znaczących prekursorów w dziedzinie motoryzacji, sukces motocykli Jawa był tym bardziej znaczący.
Wiodącym zamierzeniem firmy stało się w drugiej połowie lat trzydziestych, skonstruowanie i produkcja popularnych, tanich pojazdów, przeznaczonych dla masowego odbiorcy. Idąc tą drogą, rozpoczęto prace nad przygotowaniem własnego modelu oszczędnego, popularnego samochodu (Jawa 700). W 1934 roku nabyto prawa licencyjne na wyposażony w przedni napęd samochód DKW. Wybór modelu i tym razem okazał się trafny, a produkowany wkrótce samochód Jawa sprzedawał się dobrze. Pod koniec lat trzydziestych pojawiły się następne modele samochodów z przednim napędem. Dalsze prace nad samochodem małolitrażowym przerwała wojna. Powojenne próby wznowienia produkcji samochodów Jawa nie przyniosły spodziewanego efektu*
Efektem dążenia do produkcji pojazdów popularnych było wprowadzenie w 1937 roku, do produkcji Jawy 100(98ccm) ROBOT. Model ten dostosowano do ówczesnych przepisów, liberalnie nastawionych do motocykli klasy 100 cm3, wyposażonych w rowerowe pedały. Pojazdy takie zwolniono z obowiązku ubezpieczenia, rejestracji i opłat podatkowych. Kierujący nim nie musiał posiadać prawa jazdy, wystarczyło ukończenie 14 lat. Lekka, zwrotna konstrukcja, niska cena i prędkość maksymalna przekraczająca nieco 65 km/godz. sprawiały, że Robot na długie lata zagościł na czechosłowackim rynku. Długo, bo z niewielkimi zmianami produkowano go aż do 1947 roku.
Lata powojenne przyniosły nacjonalizację firmy w 1945 roku. 


Nie przeszkodziło to we wprowadzeniu do produkcji nowych ,udanych modeli motocykli z silnikami dwusuwowymi, o pojemności 250 cm3 (Péarák ) 

W 1948 roku, dwa lata po pojawieniu się doskonałych modeli 250 Péarák, wprowadzono dwucylindrowe motocykle z silnikiem dwusuwowym pojemności 350ccm. Początkowo nowy model nosił nazwę JAWA-Ogar, niemniej w tym samym roku - gdy OGAR stał się częścią wytwórni JAWA - i ten model nosił wyłącznie nazwę JAWA. Bez wątpienia dwucylindrowa "350" bazowała na mniejszych modelach.

Rok 1949 przyniósł połączenie dwóch największych czechosłowackich producentów motocykli, powstała firma Jawa-ČZ.W połączonych zakładach wytwarzano obok motocykli dwusuwowych, także czterosuwy. Znane były motocykle wyścigowe z silnikami od 125 cm3 do 250 cm3 i produkowany seryjnie, dwucylindrowy model 500 cm3, z rozrządem OHC (wytwarzany od 1951 roku).


W 1954 roku wprowadzono nowe modele w klasach pojemnościowych 250 i 350ccm - oznaczone jako JAWA-EZ 353 i 354.

Przykładowe zdjęcia modelu